یکی از ابعاد محیط آموزشی عوامل فیزیکی هست که در ایجاد انگیزه و اشتیاق به آموزش نمی‌توان از تأثیرات آن غافل شد، عوامل فیزیکی مربوط به محیط‌های آموزشی و جاذب بودن آن‌ها در قسمت‌هایی به شرح ذیل دسته‌بندی و تبیین شده است.
1 - نور و عوامل مربوط به آن مانند میزان و شدت نور، نوع نور( طبیعی یا مصنوعی) ؛
2- ابعاد ظاهری کلاس شامل دیوار، درب و کف کلاس، سرانه مساحت و سرانه فضا؛ رنگ
3- و تأثیر آن بر آموزش و محیط‌های آموزشی؛
4-حرارت و تهویه کلاس؛
5- صدا و عوامل مربوط به آن؛
6-سازمان‌دهی و آرایش کلاس
الف) ابعاد ظاهری کلاس در ارتباط با چگونگی ویژگی‌های سطوح و ابعاد ظاهری کلاس، به‌طورکلی می‌توان گفت که دیوارهای کلاس باید خشک، بدون درز، صاف و حداقل تا متر 1/1ارتفاع قابل شستشو بوده و بهتر است از سنگ باشد .دیوار کلاس‌ها باید ساده باشد تا گردوغبار روی آن جمع نشود. کف کلاس‌ها باید قابل شستشو، مسطح و بدون درز بوده، لغزنده و مرطوب نباشد .این نکات در مورد سقف نیز باید رعایت شود. رنگ نیز باید موردتوجه قرارگیری و در رنگ‌آمیزی کلاس باید از رنگ‌های آرامش‌بخش استفاده کرد .رنگ دیوارها بهتراست قابل شستشو باشد. بنابراین، سطوح دیوار و سقف کلاس باید دارای رنگ‌های روشن و کف کلاس بهتر است به رنگ تیره باشد( غلامی، 1390).
ب)رنگ‌آمیزی و تأثیر آن آموزش و محیط‌های آموزشی انسان پدیده‌های اطراف خویش را همراه بارنگ مشاهده می‌کند و نسبت به آن‌ها واکنش نشان می‌دهد .رنگ‌ها هر یک حاوی پیامی خاص به بینندگان هستند که این موضوع از قدیم‌الایام موردبررسی و تحقیق روان شناسان بوده است. در مدارس، رنگ فضاها و تجهیزات آموزشی به دلیل شرایط سنی و روحی کودکان و نوجوان از حساسیت بیشتری برخوردار است زیرا این امر در شادابی، نشاط، آرامش روانی،تحرک و تلاش دانش‌آموزان تأثیرگذار بوده و فرآیند یادگیری را افزایش می‌دهد. هم چنان‌که می‌تواند زمینه کسالت، خمودگی، بی‌تحرکی،عصبانیت، اضطراب و افسردگی آنان را فراهم آورد( ماهون،2010).
برای بهره‌وری مطلوب از رنگ باید شرایط سنی، جنسیت و کارکرد هر یک از فضاها موردتوجه قرار گیرد .پیشنهاد استفاده از یکرنگ خاص برای مدارس سراسر کشور امکان‌پذیر نیست زیرا شرایط اقلیمی گوناگون و تفاوت وضعیت آب و هوایی در استان‌ها و مناطق،ضرورت استفاده از رنگ‌های گوناگون را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد .برای رنگ‌آمیزی دیوارهای داخلی کلاس‌ها اغلب از رنگ‌های آرام مانند کرم و بژ استفاده میشود .برای راهروها و راه‌پله‌ها می‌توان از رنگ‌های سرد و آرام مانند آبی و سبز کم‌رنگ استفاده کرد. این رنگ‌ها در کنترل هیجانات روحی تأثیر به سزایی دارند و علاوه بر آرامش محیط، از حوادث احتمالی دانش‌آموزان نیز می‌کاهد(کلی،2009).
در سالن‌ها، فضاهای ورزشی و اماکن صرف غذا باید از هماهنگی رنگ‌های کرم مانند( قرمز، نارنجی و زرد )استفاده شود .در سرویس‌های بهداشتی به لحاظ ویژگی‌های فضای آموزشی، استفاده از رنگ سفید مناسب‌تر است. وجود این رنگ و لطمه پذیری آن در اثر کم‌ترین آلودگی حداقل هشداری است که مسئولان نظافت فضاهای آموزشی را مجبور به کنترل و نظافت مستمر خواهد کرد(ماهون،2010).
ج)حرارت و تهویه کلاس یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر یادگیری، تجهیزات مناسب برای تولید گرما و سرماست که کم‌توجهی به آن می‌تواند سبب افت در یادگیری و آسیب‌های جانی شود. بر اساس گزارش مؤسسه استاندارد ایران، حرارت -16 درجه سانتی گراد برای کلاس درس مناسب بوده و وجود جریان هوا برای آن ضروری است .اگر هوای محیط بیش‌ازاندازه گرم باشد، بر مکانیسم تنظیم حرارت بدن فشار وارد آمده و بازده فعالیت‌های فیزیکی و مغزی کاهش خواهد یافت .بنابراین، مشاهده میشود که وضعیت حرارت در کلاس، عاملی است که بر چگونگی فعالیت فراگیران و درنتیجه یادگیری آنان اثر می‌گذارد(کرافت، 2008).
در تحقیقی که در دانشگاه هاروارد روی دانش‌آموزان مدارس ابتدایی درزمینه هوای لازم صورت گرفت، مشخص شد که اگر فعالیت افراد زیاد شود، میزان هوای لازم از مقدار هوای ضروری در حالت عادی زیادتر خواهد بود .ضمناً هوای کلاس معمولاً سه تا پنج مرتبه در هر ساعت باید تعویض شود زیرا هوای داخل اتاق نباید بیش از یک درصد دی‌اکسید کربن داشته باشد(کرافت،2008).
درجه حرارت مناسب برای کلاس درجه سانتی‌گراد است و به‌طورکلی، سیستم‌های حرارت مرکزی بهترین وسایل برای تأمین و کنترل حرارت موردنیاز هستند. ازآنجاکه در همه مدارس ما امکان داشتن این سیستم‌ها هنوز موجود نیست، جهت تأمین گرمای مناسب در کلاس‌ها بهتر است از بخاری‌های گازی با لوله‌های بلند استفاده شود .برای داشتن رطوبت مناسب می‌توان از ظروف بزرگ آب بر روی بخاری استفاده کرد (هافمن،ک1384).
د)صدا و متغیرهای مربوط به آن صدا نیز به‌عنوان یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر یادگیری محسوب میشود. بااینکه گاهی صداهای بیرون از کلاس به داخل کلاس راه می‌یابد، دانش‌آموزان قدرت شنوایی خود را در اختیار صدای معلم قرار داده و فقط مطالبی را به مغز راه می‌دهند که از معلم می‌شنوند. دانش‌آموزان قدرت شنوایی خود را در اختیار صدای معلم قرار داده و فقط مطالبی را به مغز راه می‌دهند که از معلم می‌شنوند. اگر صداهای بیرون از کلاس بر صدای معلم تفوق یابد، در این صورت فراگیران ناخواسته قدرت شنوایی خود را در اختیار صداهای بیرون نهاده یا حداقل به هیچ‌کدام از صداها حتی به صدای معلم نیز گوش فرا نمی‌دهند .غالباً در این مواقع آشفتگی در فراگیران به وجود می‌آید و اهمیت موقعیت مکانی کلاس در اینجا مشخص می‌گردد .عواملی که بر قابلیت شنوایی افراد تأثیر می‌گذارند، عبارت‌اند از شکل: اتاق، وسایل اتاق، وضعیت منبع صدا و زمان برگشت صدا که این عوامل نیز در زمان ساخت فضای آموزشی باید موردتوجه خاص قرارگیری.(جعفری،1389).
ه)سازمان‌دهی و آرایش کلاس مهم‌ترین تحول در فضاهای آموزشی، شکستن خط نگاه معلم و دانش‌آموزان و ایجاد فضا برای تعامل دانش‌آموزان با یکدیگر است .بدین منظور اساساً ردیف‌های خطی، مغایر با روحیات دانش‌آموزان شناخته میشود. در کلاس‌های سنتی که صندلی‌های دانش‌آموزان در ردیف‌های منظم و پشت سرهم چیده میشود و میز معلم در جلوی کلاس قرار می‌گیرد،تمام توجه به معلم متمرکز میشود و ارتباط میان دانش‌آموزان اندک است .این نظم و ترتیب هنگامی‌که معلم درسی را برای همه کلاس ارائه می‌دهد، ممکن است بسیار مطلوب باشد، اما یادگیری از همکلاسی‌ها و کارگروهی را غیرممکن می‌سازد .دانش‌آموزان ردیف آخر کلاس، در فاصله زیادی از معلم قرار دارند و به‌احتمال‌زیاد کسانی هستند که مشکلات انضباطی و بی‌نظمی را ایجاد می‌کنند(اوئیشی،2010).
در برخی از کلاس‌ها صندلی‌ها دور میزها چیده میشود و میز معلم در حاشیه قرار می‌گیرد که این نوع آرایش در کلاس‌های علوم تجربی به کار گرفته میشود .اگر امکانات کلاس به صورتی باشد که آرایش دانش‌آموزان به شکل دایره یا U شکل سازمان‌دهی شود، دانش‌آموزان با یکدیگر و با معلم می‌توانند ارتباط متقابل برقرار کنند .در این صورت، معلم جزئی از دانش‌آموزان محسوب شده و می‌تواند علاوه بر تدریس، به راهنمایی و هدایت بحث‌های جمعی دانش‌آموزان نیز بپردازد(کیلی2009).
اهمیت پرسش مهر بیستم رئیس جمهور
پرسش مهر۹۹-۹۸؛ آیا محیط مدرسه دلپذیر، دلخواه و شاد است؟
راهکارهای مناسب جهت شاداب سازی مدارس از دیدگاه وزات آموزش و پرورش
دانش‌آموزان ,کلاس ,معلم ,استفاده ,حرارت ,میشود ,صدای معلم ,مربوط به ,از رنگ‌های ,بوده و ,صداهای بیرون
درباره این سایت